Yazım ve İmla Kılavuzu

IO Dergi Yazım ve İmla Kılavuzu: IO Dergi yazarlarının içerik gönderirken dikkat etmeleri gereken bazı kurallar bu sayfada mevcuttur.

IO Dergi Yazım ve İmla Kılavuzu

“Şey” daima ayrı yazılmaktadır

Her şey
Çok şey
Bir şey

“Sever” daima bitişik yazılmaktadır

Vatansever
Yurtsever
Hayvansever

“Grup” ve “Gurup” farklı anlamda iki kelimedir

Grup: İnsan topluluğu anlamında kullanılmaktadır.
Gurup: Güneşin batması anlamında kullanılmaktadır.

“Bir” kelimesi belirsizlik bildiriyorsa bitişik sayı bildiriyorsa ayrı yazılmaktadır

Birtakım insanlar (belirsizlik)
Bir takım elbise (sayı)

Kurum ve kuruluş adlarına gelen ekler, kesme işaretiyle ayrılmamaktadır

Türkiye Büyük Millet Meclisine
Türk Dil Kurumundan
Gençlik ve Spor Bakanlığının

İstisnai durum: Avrupa Birliği’ne

Sık karşılaşılan kelimelerin yazımı

Filim – Film
Komidin – Komodin
Gardolap – Gardırop
Orjinal – Orijinal
Döküman – Doküman
Demiryolu – Demir yolu
Havayolu – Hava yolu
Hoşgeldin – Hoş geldin
Sağol – Sağ ol
Herkez – Herkes

İlk iki sesi ünsüz olan kelimelerden yalnızca şu kelimelerde araya ünlü girer

Tıraş
Kılavuz
Kulüp

Baş ikilemeyse ayrı; diğer durumlardaysa bitişik yazılmaktadır

Baş başa (ikileme)
Başa baş (ikileme)
Başhekim
Başbakan
Başçavuş
Başkişi

Üleştirme sayıları asla rakamla yazılmamaktadır

5’er (Yanlış)
Beşer (Doğru)

Ara yönler isimden önceyse büyük; isimden sonraysa küçük yazılmaktadır

Güneybatı Anadolu’da (isimden önce)
Anadolu’nun güneybatısı (isimden sonra)

“G/Ğ” yazımında sık yapılan hatalar

Öğe – Öge
Doğmatik – Dogmatik
Prağmatik – Pragmatik
Proğram – Program
Topografya – Topoğrafya

“Her” kelimesi yalnızca bu üçünde bitişik yazılmaktadır

Herhalde
Herhangi
Herkes

Alt-Üst yer adı bildirmiyorsa daima bitişik yazılmaktadır

Akşamüstü (Yer bildirmediği için bitişik yazılır.)
Yer altı (Yer bildirdiği için ayrı yazılır.)

Küçük harfle yapılan kısaltmalarda, gelen ek kelimenin açılımına; büyük harflerle yapılan kısaltmalarda, gelen ek kısaltmanın okunuşuna göre gelir.

TL’nin (Büyük harf olduğu için kısaltmanın okunuşu dikkate alınır.)
kr’un (Küçük harf olduğu için kelimenin okunuşu dikkate alınır.)

“Birçok” ve “Birkaç” daima bitişik yazılır

“ki” bağlacının ve “-ki” ekinin yazımı

Türkçede üç çeşit “ki” vardır: Bağlaç olan “ki” sıfat yapan “–ki” ve zamir olan (ilgi zamiri) “–ki”.
Bağlaç olan “ki” daima ayrı yazılırken sıfat yapan “-ki” ve zamir olan “-ki” eklendiği sözcüğe bitişik yazılır.
Dilimizdeki bu üç farklı “-ki” birbirleriyle karıştırılmaması için şu pratik yöntemleri uygulanmalıdır.

Zamir olan “–ki”

Cümle içerisinde “ki” ‘den sonra “ler” çokluk ekini getirebiliyorsanız o “ki” zamir olan –“ki” ’dir.
Ayrıca zamir olan “ki” ‘nin bir ismin yerini tuttuğunu ve genellikle zamirlerin üzerine geldiğini de unutmayın.

Örnek: Onun çektiği kısa film, seninki(ler)nden iyi olmuş.

Görüldüğü gibi cümle içerisinde geçen “ki” zamirinden sonra “ler” ekini getirdiğimizde cümlenin yapısında herhangi bir bozukluk meydana gelmiyor. Öyleyse bu “ki” ilgi zamiridir.

Sıfat olan “–ki”

Sıfat yapan “ki” sıfat tamlaması kurar. Pratik olarak önündeki isme “hangi” sorusunu yönelterek bulur ve diğer “ki” ’lerden ayırt edebilirsiniz.

Örnek: Vizyondaki filmleri de listeye ekler misin? (Hangi filmler?)

Görüldüğü gibi sıfat yapan “ki” ’yi alan sözcüğün hemen önündeki isme “hangi?” sorusunu yöneltebiliyoruz. Öyleyse bu “ki” sıfat yapan “ki” ’dir ve eklendiği sıfata daima bitişik yazılır.

Bağlaç olan “–ki”

Bağlaç olan “ki” daima ayrı yazılır. Diğer “ki” ekleriyle karıştırmamak için cümleden çıkartırız, cümlenin yapısında ciddi bir bozukluk olmuyorsa o “ki” bağlaç olan “ki” ’dir. Ayrıca bağlaç olan “ki” ’nin daha vurgulu söylendiğini de göz önünde bulundurmak gerekir.

Örnek: Duydum ki yeni bir diziye başlamışsın. (Duydum yeni bir diziye başlamışsın.)

Görüldüğü gibi bağlaç olan “ki” cümleden çıkartıldığında cümlenin anlamında bir daralma olsa da yapısında ciddi bir bozukluk olmuyor, öyleyse bu “ki” ’ler bağlaçtır ve daima ayrı yazılır.

Bağlaç olmasına rağmen kalıplaşarak bitişik yazılan “ki”

Sanki
İllaki
Mademki
Belki
Oysaki
Hâlbuki
Çünkü
Meğerki

“de” bağlacının ve “de” bulunma durum ekinin yazımı

“de” “da” bağlacı da tıpkı “ki” bağlacı gibi ayrı bir sözcük olduğu için daima ayrı yazılır. Bulunma durum eki olan “-de,-da, -te,-ta” ise eklendiği sözcüğe bitişik yazılır.

Pratik olarak birbirinden şu şekilde ayırt edilir:

Cümle içerisindeki “de” ’yi çıkartırız. Eğer cümlenin yapısında bir bozukluk olmuyorsa o “de” bağlaçtır. Cümlenin yapısı bozuluyorsa o “de” bulunma durum ekidir.

Örnek 1: Film de izleyeceğim. (Film izleyeceğim.)

Görüldüğü gibi bağlaç olan “de” cümleden çıkartıldığında cümlenin yapısında bir bozukluk olmuyor.

Örnek 2: O sanatçıyı filmde gördüm. (O sanatçıyı film gördüm.)

Görüldüğü gibi bulunma durum eki “de” cümleden çıkartıldığında cümlenin yapısı bozuluyor.

Bağlaç olan “de, da” kesinlikle “te, ta” biçiminde yazılmamaktadır

Oyuncu kadrosunda filmin senaristi te yer alıyor. (yanlış)
Oyuncu kadrosunda filmin senaristi de yer alıyor. (doğru)

Bağlaç olan “de, da” bir özel isimden sonra gelirse kesme işaretiyle ayrılmamaktadır

Örnek: Görkem’de sosyal medya hesabı açacak. (yanlış)
Görkem de sosyal medya hesabı açacak. (doğru)

“mi” soru edatının yazımı

“mı, mi, mu, mü” soru edatı eklendiği sözcükten her zaman ayrı yazılır, kendinden sonra gelen ekler soru edatına bitişik yazılır.

Görkem’in önerdiği diziyi izledin mi?
Film eleştirisi mi yazdın?

Soru edatı olan “mı, mi, mu, mü” ile fiilden fiil yapan olumsuzluk eki olan “ma, me” ’nin darlaşmış biçimi birbiriyle karıştırılmamalıdır. Cümleden “mi” ’yi çıkartıp cümleyi tekrar okuduğumuzda cümledeki soru anlamının kaybolmadığını sadece olumsuzluğun kaybolduğunu görürüz. Cümleye soru anlamını katan “mi” değil, “niçin” sözcüğüdür.

Örnek: Niçin filmi izle(mi)yorsun? (bitişik yazılır)

Soru edatı olan “mı, mi, mu, mü” cümleye soru anlamından başka anlamlar da katabilmektedir.

Sana iyi mi iyi bir film önereceğim. (pekiştirme göreviyle kullanılmış)
Bu diziyi de izledin mi konuyu daha iyi anlarsın. ( Şart/Koşul koyma)
Tüm bunları ben mi izlemişim? (reddetme, kabullenmeme)

Not: IO Dergi Yazım ve İmla Kılavuzu yazarlar için bir rehber niteliğindedir. IO Dergi Yazım ve İmla Kılavuzu içerik oluştururken en sık yapılan hatalar araştırılarak hazırlanmıştır.