Akademi Komisyonu
Kitle iletişim araçları tarafından gönderilen mesajların etkinliği üzerine bir değerlendirme yapabilmek için, iletişim sürecinin alımlama aşamasında neler olup bittiğini bilmemiz gerekir. İletişimde alımlama aşaması neden önemlidir? Uyarılar ve onları algılayış biçimlerimiz nasıl işler?
Bilim insanları Levine, Chein ve Murphy, 1942 yılında yaptıkları bir araştırmada, aç ya da tok olmaları dışında bütün koşulları eşit olan kolej öğrencilerine, ne olduğu açık seçik anlaşılmayan resimler göstermişlerdir. Aç katılımcılar hamburger ya da sandviç resmi gördüklerini söylemişlerdir. Tok katılımcılar ise çayırlık, ağaç ve park resmi gördüklerini belirtmişlerdir. Dolayısıyla araştırmadan, insanların algılarını gereksinimleri doğrultusunda şekillendirdiği sonucu çıkmıştır.
Bu araştırmaya istinaden kitle iletişim araçlarına bakıldığında, herkesin işe gitmek için hazırlandığı erken saatlerde bilimle alakalı yayınlar yapılmaması ya da fakir yörelere seslenen televizyon programlarına pahalı elbise reklamları sıkıştırılmaması gerektiğini söyleyebiliriz.
Bir de Nelson Goodman’ın 1947’de yaptığı bir araştırma var. Goodman, algılarımızın tek bir uyarının etkisiyle oluşmadığını; eş zamanlı olarak birçok uyarıyı algıladığımızı ve zihnimizde örgün bir uyarılar bileşkesi oluştuğunu ortaya koymuştur.
Örneğin kız lisesinde okuyan Ayşe, okuldan eve dönerken sokakta karşılaştığı kızların çoğunu algılamayacaktır. Zira beyni artık genç kız görmeyi kanıksamıştır. Fakat bu kızlara mini etek giydirirseniz, ana uyarının apaçık bir kodlaması olacak. Ayşe bu mini etekli kızları algılayacak ve dikkatle inceleyecektir.
Algıladıklarımız ile aramızdaki yakınlığın derecesi de önemli bir faktördür çoğu zaman.
İletişimde alımlama süreci
Yeni ev alan beyaz bir Amerikalı düşünelim. Bu Amerikalı, siyahilere ön yargı beslemeyen ve ırkçı diyemeyeceğimiz birisi olsun. Ancak yeni taşındığı sokağa, bir süre sonra siyahi bir aile yerleşiyor. Bu nedenle sokaktaki evlerin piyasa değeri aniden düşüyor. İşte o noktadan sonra, Amerikalı adam ırkçı düşünceler beslemeye başlıyor ve hatta düşüncelerini eyleme geçiriyor. Bu konuyla ilgili pek çok sosyolojik araştırma mevcuttur.
Benzer şekilde, siyahi karşıtı olmayan bir insan, kızının bir siyahiyle evleneceğini duyarsa aynı sonuçtan bahsedebiliriz.
“Beyaz yakalı” bir beyazın siyahi karşıtı olmaması, doğru olan ve onun hayatını kolaylaştıran tutumdur. Ancak bu tutum, henüz eylemle sınanmadıysa değişimlere gebe olabilmektedir. Bu kişi gerçekten liberal biri midir, yoksa ırkçı mı? Bilemeyiz. Eğer kızı, siyahi bir adam ile evlenmeye kalkarsa, hem iş arkadaşlarının hem de toplumun gözünde itibarsızlaşacağından korkabilir ve bunun sonucunda siyahilere karşı ansızın radikalleşebilir.
Radikalleşmesi ise, o zamana kadar kendini bir oranda uzak tuttuğu orta sınıfın genel geçer dünya görüşü yönünde olacaktır. Çünkü “beyaz yakalı” arkadaşları ile birlikte oldukları iş hayatı, genel hayatının yalnızca bir bölümüdür. Nitekim şehir kulübüne üye olmak veya evini satmak istediğinde, hesap vermek zorunda olduğu insanlar iş yerindeki arkadaşları değil, o ana dek tanışmadığı milyonlarca orta sınıf üyesi beyaz Amerikalılardır.
Özetle, insanların düşünceleri, içinde bulundukları ortamdaki uyarıların algılanması ile oluşur. Uyarıların algılanıp algılanmayacağı, algılandıklarında ise nasıl yanıtlanacakları tamamen duyumsal yapımıza bağlıdır.
