Medya Basın Yayın Komisyonu
Türkiye’de gazetecilik tarihine damgasını vuran olaylardan biri olan İSKİ Skandalı, 1993 yılında ortaya çıkarak ülke gündemini uzun süre meşgul etmiş ve kamu yönetimindeki yolsuzluklara karşı toplumsal bir bilinçlenme sürecini tetiklemiştir. İstanbul Su ve Kanalizasyon İdaresi’nde (İSKİ) yaşanan usulsüzlükler, milyonlarca liralık yolsuzluklar ve görevdeki üst düzey yöneticilerin suistimalleri, bu skandalın odağında yer almıştır. Skandalın ortaya çıkarılmasında büyük pay sahibi olan gazeteci Yıldırım Çavlı, dönemin en çarpıcı haberlerine imza atarak Türkiye’de araştırmacı gazeteciliğin önemini bir kez daha gözler önüne sermiştir.
Yıldırım Çavlı Kimdir?
Yıldırım Çavlı (1944-1996), Türkiye’de araştırmacı gazetecilik alanında cesur çalışmalarıyla tanınan ve toplumda derin yankılar uyandıran haberlere imza atmış bir gazeteci ve televizyon programcısıdır. 1957 yılında girdiği Galatasaray Lisesi’nden 1967 yılında mezun olan Çavlı, gazeteciliğe genç yaşta adım atarak sektörde kendine sağlam bir yer edinmiştir. Uzun yıllar Hürriyet Gazetesi’nde muhabirlik ve köşe yazarlığı yapmış, habercilikteki titiz ve cesur yaklaşımı ile dikkat çekmiştir.
Yıldırım Çavlı, kariyerinin en büyük çıkışını 1993 yılında patlak veren İSKİ Skandalı ile yapmıştır. Sosyal Demokrat Halkçı Parti’nin (SHP) İstanbul Belediye Başkanı olan Nurettin Sözen’in atadığı İSKİ Genel Müdürü Ergun Göknel’in, bir aşk ilişkisi sebebiyle ortaya çıkan yolsuzluk olaylarını araştırarak kamuoyuna duyuran Çavlı, bu haberiyle Türkiye’de büyük bir sarsıntıya neden olmuştur. Çavlı’nın skandalı ortaya çıkaran bu titiz araştırması, yalnızca İSKİ’de değil, İstanbul’un yerel yönetiminde de ciddi yankılar uyandırmış ve yolsuzluk iddialarının üzerine gidilmesinde etkili olmuştur. Bu haberi sayesinde, 1993 yılında Sedat Simavi Gazetecilik Ödülü’ne layık görülerek başarısını taçlandırmıştır.
Yıldırım Çavlı, yazılı basındaki etkili çalışmalarının yanı sıra, televizyon dünyasında da iz bırakmıştır. Show TV’de “Temiz Eller” adlı programın yapımcılığını ve sunuculuğunu üstlenmiş, bu programda Türkiye’nin farklı bölgelerindeki yolsuzluk, usulsüzlük ve rüşvet olaylarını kamuoyuna taşımıştır. “Temiz Eller” programı, medya aracılığıyla toplumsal denetimin sağlanmasında güçlü bir araç olarak öne çıkmıştır.
Yıldırım Çavlı, 1 Mayıs 1996 tarihinde geçirdiği kalp krizi sonucu hayatını kaybetmiştir. Vefatı, basın dünyasında derin bir üzüntü yaratmış ve meslektaşları tarafından saygıyla anılmıştır. Cenazesi İstanbul Cağaloğlu’ndaki Türkiye Gazeteciler Cemiyeti’ne getirilerek bir tören düzenlenmiş, ardından Nuruosmaniye Camii’nde kılınan cenaze namazının ardından Zincirlikuyu Mezarlığı’na defnedilmiştir.
İSKİ Skandalı Nasıl Ortaya Çıktı?
1989 yerel seçimlerinde Türkiye’de bir siyasi fırtına esmiş, Sosyal Demokrat Halkçı Parti (SHP) büyük kentlerde ve özellikle İstanbul’da belediye başkanlığı seçimlerini kazanarak büyük bir zafer elde etmişti. Seçim zaferiyle İstanbul Büyükşehir Belediye Başkanı seçilen Nurettin Sözen ve SHP, dürüstlük ve namus simgesi olarak halkın gönlünde yer etmiş, bu sebeple yolsuzluk iddialarının asla kendilerine bulaşamayacağı düşünülmüştü. Ancak bu olumlu hava, Türkiye’de büyük yankı uyandıran İSKİ Skandalı ile kısa sürede dağıldı ve SHP için büyük bir siyasi yıkım süreci başladı.
Skandalın merkezindeki isim, İstanbul Su ve Kanalizasyon İdaresi (İSKİ) Genel Müdürü Ergun Göknel’di. Göknel’in, kendisinden 29 yaş küçük olan sekreteri Feray Karvar ile yaşadığı aşk ilişkisi, sadece özel hayatındaki sırları değil, aynı zamanda maddi durumundaki belirsizlikleri de gün yüzüne çıkarmıştı. Göknel’in 22 yıllık eşi Nurdan Erbuğ, boşanma tazminatı olarak yüksek bir miktar talep etmişti. Ancak bu kadar büyük bir parayı ödemek için Göknel’in yalnızca devlet memuru maaşıyla nasıl bir kaynak yaratabileceğini sorgulamaya başladı. Bu durum, yolsuzluk şüphelerini güçlendirmişti.
Nurdan Erbuğ’un kapısını çaldığı ilk gazeteci: Uğur Dündar
İSKİ skandalının başlangıcında Nurdan Erbuğ’un kapısını çaldığı ilk gazeteci, Uğur Dündar olmuştu. O dönemde yaptığı programlarla kamuoyunda geniş yankı uyandıran Uğur Dündar, bu tarz dosyalarıyla biliniyordu. Ancak Dündar’ın asistanı, Nurdan Erbuğ’a “Uğur Dündar kişilerin özel hayatına girmiyor” diyerek ilgilenmeyeceğini iletti. Bu tavır şaşırtıcıydı, çünkü Dündar, o dönem ve sonrasında Fadime Şahin, Müslüm Gündüz, Ali Kalkancı, Halil Bezmen gibi isimlerin özel yaşamlarını konu alan birçok araştırmacı programa da imza atmıştı.
Bu reddedilme sonrası Nurdan Erbuğ’un kapısını çaldığı bir sonraki gazeteci ise Yıldırım Çavlı oldu. Çavlı, tereddütsüz şekilde konunun üzerine gitmeye karar vererek, İSKİ’deki yolsuzluk ağını ortaya çıkaran süreci başlattı.
İSKİ Skandalı’nı Aydınlatan Cesur Gazeteci: Yıldırım Çavlı
Yıldırım Çavlı, olayın derinlemesine üzerine giderek İSKİ içindeki yolsuzlukların kaynağını ve boyutlarını gün yüzüne çıkardı. Çavlı, Göknel’in İSKİ adına açılan ihalelerde paravan şirketler kurarak klor alım işlemlerini fahiş fiyatlarla gerçekleştirmiş gibi gösterdiğini, bu yolla kamu kaynaklarını suistimal ettiğini belgeledi. İSKİ Skandalı’nın SHP’ye olan yansıması ise çok ağır oldu. Göknel’in yolsuzluktan elde edilen gelirleri partiye aktardığı iddiaları, Hürriyet gazetesinin manşetinde “Rüşvet SHP’ye böyle aktı” başlığıyla duyuruldu. Bu iddialar partinin kamuoyu gözündeki itibarını büyük ölçüde zedeledi.
Skandalın ardından SHP, kamuoyuna güvenini tamamen kaybetti. Dönemin SHP lideri Erdal İnönü görevinden çekildi ve yerini Ankara Büyükşehir Belediye Başkanı Murat Karayalçın aldı. Ancak bu değişiklik de partinin itibarını kurtarmaya yetmedi. 1989 yerel seçimlerinde %35,95 oy oranı alan SHP, skandalın ardından gelen 1994 yerel seçimlerinde bu oranı %20,30’a kadar düşürerek, büyük kentlerde ve özellikle İstanbul’da bir daha zafer kazanamadı.
1993 yılında Sedat Simavi Gazetecilik Ödülü’nü kazanan Yıldırım Çavlı, bu başarıyı kamu yararı adına ortaya koyduğu ödün vermeyen gazeteciliği ile elde etti. İSKİ Skandalı, Çavlı’nın meslek yaşamında bir dönüm noktası olmuş ve Türkiye’de araştırmacı gazetecilik adına güçlü bir örnek oluşturmuştur. Göknel’in, eşine ödediği tazminatın kaynağını açıklayamaması, gizli banka hesapları ve SHP’nin bu süreçte oynadığı rol, İSKİ Skandalı’nı Türkiye siyasi tarihinin en büyük yolsuzluk olaylarından biri haline getirmiştir.
Yıldırım Çavlı, mesleğinde ödün vermeyen duruşu ve cesur haberciliği ile Türkiye’de araştırmacı gazeteciliğin simge isimlerinden biri olarak hatırlanır. Onun bıraktığı miras, toplumun gerçekleri öğrenme hakkına hizmet eden gazetecilik anlayışı ve kamu yararı gözeterek yapılan habercilik adına önemli bir örnek teşkil etmektedir.
