Psk. Ali Orhan
Psk. Ali Orhan uygu davranışı ve Koronavirüs ilişkisini yazdı! Uygu davranışı nedir? Uygu davranışının istenmeyen sonuçları ve getirdiği riskler nelerdir?
Grupların, davranışlar üzerindeki etkileri sosyal psikolojinin en önemli konuları arasında yer almaktadır. İnsanların ve toplumun olaylar karşısındaki tepkisini anlamak ve önceden yordayabilmek, önlem alabilmek ve olası riskleri azaltmak için gereklidir. Bu konuda en çok incelenen davranışlardan biri de “uygu” davranışıdır.
Uygu, kısaca grubun görüşüne uyma eğilimidir. Diğer bir deyişle grup baskısından etkilenme ve grup normlarını kabullenme eğilimi, içten kabulleniştir. Siyasetçiler, reklamcılar ve pazarlamacılar toplumda uygu davranışı yaratmak için çalışırlar. Bu bazen manipüle edilerek bazen de kendiliğinden gelişir. Özellikle kriz durumlarında uygu davranışındaki oran artmaktadır. Bunun son örneğini Korona virüsü salgınına karşı halkın göstermiş olduğu tepkilerde görmekteyiz.
Bunu örneklerle açıklamaya çalışalım…
Ülkemizde korona virüsünün görüldüğünün açıklamasından sonra toplumda bir panik hali görülmeye başlandı. Önce piyasadaki ağza takılan maskeler bitti ve fiyatları hızla arttı. Sonra kolonya kuyrukları oluştu ve fiyatı üç, dört katına çıktı. En vahimi makarna çılgınlığıydı. Market raflarında makarna kalmamıştı. Bir tanıdığım; markette içinde 36 paket olan bir makarna kolisini satın alan kadını görünce gözlerine inanamadığını söylüyordu. Sanırsınız makarna korona virüsünün panzehri. Sanki memlekete kıtlık geldi. Alt tarafı yaşanan bir salgın. Virüsün yayılmasının nasıl önleneceği konusunda sağlık otoriteleri bile tam anlaşamamışken nasıl herkes enfeksiyon hastalıkları uzmanı bilgeliğinde konuşabiliyor. Şaşırmamak elde değil.
İşte burada uygu davranışı devreye girmektedir. Yani herkesin yaptığını yapmak, çoğunluğun yaptığını doğru kabul ederek hareket etmek. Herkes evine dezenfektan temizlik malzemesi stoku yaptı, ben de aynısını yapayım. Umarım bu kadar temizlik maddesinden zehirlenmeler yaşanmaz. Herkes makarna, un stokluyor, ben de aynısını yapayım. Türkiye, en çok un ve makarna üreten ve ihraç eden ülkeler arasında ilk sıralarda yer almaktadır. Herkes kolonya ile elini temizliyor ben de yapayım. Sonuç gereksiz yere yükselen fahiş fiyatlar, bundan kazanç sağlayan fırsatçılar. Burada yetkililerinin halka yönelik önerileri ve fırsatçılara karşı uyarıları devreye girmektedir. Yetkili, yetkisiz ve uzman olan olmayan herkes korona virüsü konusunda yorum yapıyor.
Uygu davranışı istenmeyen sonuçlar doğurabilmektedir
Halbuki izlenmesi gereken yol herkes için bellidir. Bu konuda tüm bilgilere sahip olan devlet yetkilileri uzman kişilerin bilgileri dahilinde gerekli açıklamaları yaparak halkı bilgilendirirler. Aksi takdirde kendiliğinden ya da kasıtlı oluşturulan yalan haberler sonrası oluşacak uygu davranışı istenmeyen sonuçlar doğurabilir. Örneğin herkes ihtiyacından fazlasını depolamaya başladığında fiyatlar yükselmeye başlar ve ekonomik durumu iyi olmayanlar ihtiyaç duydukları en temel maddelere bile ulaşamazlar. Benim imkânım var alabiliyorum ancak fakir halk nasıl alacak edebiyatı yapanlar bile farkında olmadan bu olumsuzluklara fırsat vermektedirler. Kapitalizm bir ürünü satarken maliyetinden ziyade karşıdakinin kaça alacağını hesap ederek ürünü fiyatlandırır.
Daha önce deli dana hastalığında insanlar satın almadığı için et fiyatları düşmüştü. Kuş gribinde ise tavuklar imha edilmiş uzun süre kimse tavuk eti yememişti. İnsanların tekrar tavuk eti yemesi için Uğur Dündar’ın rol aldığı kamu spotu çekilmişti.
Uygu davranışı ve koronavirüs: Riskler neler?
Şüphesiz ki korona virüsü ile ilgili halkın korunmak için göstermiş olduğu bazı davranışlar ileride mizah konusu olacaktır. Hatta şimdiden olmaya başladı bile. Burada uygu davranışının getirdiği risklerden bahsetmek istiyorum.
Bir toplumda uygu davranışı görülmeye başlandığında akıl, mantık gibi kavramlar bireylerin kendi kontrolünden çıkar ve başka bir yere bağlanır. Bireysel düşünmek, farklı düşünmek zorlaşmaya başlar. Farklı olanlar toplum tarafından dışlanabilmektedir. Uygu davranışında tepkiler ilkelleşmeye başlar. Herkesin gittiği yöne doğru gitmek ve herkesin baktığı tarafa bakmak yanlış bile olsa kabul gören davranış şekline dönüşebilmektedir.
Halbuki tarih incelendiğinde başarılı insanların uygu davranışının dışında hareket ettiklerini görürsünüz. Başlangıçta tek kişi bile olsalar zamanla çoğunluğu oluşturmuşlardır ya da çoğunluğun takdirini kazanmışlardır. Somut örnekleri güncel bir konu olduğu için korona virüsü üzerinden verdim. Aslında uygu davranışından; yardımlaşma, paylaşma, barış içinde yaşamak gibi olumlu çalışmaları geliştirmek için içinde faydalanılmalıdır.
Psk. Ali Orhan’ın tüm yazıları için tıklayınız
